ရုပ္ ၂၈ပါး
မဟာဘုတ္ ၄ ပါး
နိပၹႏၷရုပ္ ၁၈-ပါး
၁။မဟာဘုတ္ ၄-ပါး
၁။ပထဝီ = ခက္မာၿခင္း၊ႏူးညံ့ၿခင္းသေဘာ။
၂။အာေပါ = ဖြဲ႕စည္းၿခင္း၊ယိုစီးၿခင္းသေဘာ။
၃။ေတေဇာ = ပူၿခင္း၊ေအးၿခင္းသေဘာ။
၄။ဝါေယာ = ေထာက္ကန္ၿခင္း၊ တြန္းတင္လွုပ္ရွားၿခင္းသေဘာတို႕ၿဖစ္သည္။
၂။ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး
၁။စကၡဳပသာဒ = မ်က္စိအၾကည္ရုပ္။
၂။ေသာတပသာဒ = နားအၾကည္ရုပ္။
၃။ဃာနပသာဒ = ႏွာေခါင္းအၾကည္ရုပ္။
၄။ဇိဝွါပသာဒ = လွ်ာအၾကည္ရုပ္။
၅။ကာယပသာဒ = ကိုယ္အၾကည္ရုပ္တို႕ၿဖစ္သည္။
၃။ေဂါစရရုပ္ ၇-ပါး
၁။ရူပါရံု = အဆင္းအေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳး။
၂။သဒၵါရံု = အသံအမ်ိဳးမ်ိဳး။
၃။ဂႏၶာရံု = အနံ႕အမ်ိဳးမ်ိဳး။
၄။ရသာရံု = အရသာအမ်ိဳးမ်ိဳး။
၅။ေဖာ႒ဗၺာရံု = အေတြ႕အထိ အမ်ိဳးမ်ိဳး။
၆။ေဖာ႒ဗၺာရံု = ပထဝီ၊ ေတေဇာ၊ ဝါေယာ
၇။ေဖာ႒ဗၺာရံု = ၃-ပါးတုိ႕ၿဖစ္သည္။
(မွတ္ခ်က္=ပထဝီ၊ေတေဇာ၊ဝါေယာ ၃-ပါးသည္ မဟာဘုတ္ ၄-ပါးတြင္ ပါဝင္ၿပီး
ၿဖစ္၍ နပၹႏၷရုပ္ ၁၈-ပါးကို ေရတြက္ရာ၌ ေဂါစရရုပ္ကို ရူပါရံုမွ ရသာရံုထိ ၄-ပါးသာ
ေရတြက္ရသည္။
၄။ဘာဝရုပ္ ၂-ပါး
၁။ဣတိၳဘာဝရုပ္ = အမ သဘာဝကိုၿဖစ္ေစေသာရုပ္။
၂။ပုမာၻဝရုပ္ = အဖို သဘာဝကို ၿဖစ္ေစေသာရုပ္တို႕ၿဖစ္သည္။
၅။ဟဒယရုပ္ ၁-ပါး
၁။ဟဒယဝတၳဳ = စိတ္၏မွီရာႏွလံုးအၾကည္ရုပ္။
၆။ဇီဝိတရုပ္ ၁-ပါး
၁။ရုပ္ဇီဝိတိေၿႏၵ = ကံေၾကာင့္ၿဖစ္ေသာရုပ္တို႕ကို အသက္ရွင္ေအာင္ ေစာင့္ေရွာက္ၿခင္း
သေဘာ(ရုပ္သက္)
၇။အဟာရရုပ္ ၁-ပါး
၁။ကဗဠီကာရ အာဟာရ = စားေသာက္ဖြယ္၌ပါေသာအႏွစ္ အေစး ၾသဇာရုပ္။ေဖာ္ၿပပါ
ရုပ္ ၁၈-ပါးတို႕ကို ကံ စိတ္ ဥတု အဟာရတို႕ေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚေသာရုပ္မ်ား
ၿဖစ္၍ နိပၹႏၷ ရုပ္ဟုေခၚသည္။
အနိပၹႏၷရုပ္ ၁၀-ပါး
၁။ပရိေစၦဒရုပ္ ၁-ပါး
၁။ပရိေစၦဒရုပ္ = အာကာသဓာတ္ = ရုပ္ကလာပ္တို႕ကိုပိုင္းၿခားေပးေသာရုပ္။
၂။ဝိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး
၁။ကာယဝိညတ္ = မိမိ၏ဆႏၵကို သူတစ္ပါးတို႕အား သိေစတတ္ေသာ ကိုယ္အမူအရာ။
၂။ဝစီဝိညတ္ = မိမိ၏ဆႏၵကို သူတစ္ပါးတို႕အား သိေစတတ္ေသာ ႏွုတ္အမူအရာ
တို႕ၿဖစ္သည္။
၃။ဝိကာရရုပ္ ၅-ပါး
၁။လဟုတာ = ရုပ္တို႕၏ေပါ့ပါးၿခင္းသေဘာ။
၂။မုဒုတာ = ရုပ္တို႕၏ ႏူးညံ့ၿခင္းသေဘာ။
၃။ကမၼညတာ = ရုပ္တို႕၏ ခံ့က်န္းၿခင္းသေဘာ။
၄-၅။ဝိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး တုိ႕ၿဖစ္သည္။
မွတ္ခ်က္=ဝိညတ္ရုပ္ ၂-ပါးမွာ ကာယဝိညတ္ ဝစီဝိညတ္အၿဖစ္ သီးၿခားပါၿပီးၿဖစ္သည္။
၄။လကၡဏာရုပ္ ၄-ပါး
၁။ဥပစယ = ရုပ္တို႕၏ အစၿဖစ္ၿခင္းသေဘာ။
၂။သႏၱတိ = ရုပ္တို႕၏ အစဥ္မၿပတ္ ၿဖစ္ၿခင္းသေဘာ။
၃။ဇရတာ = ရုပ္တို႕၏ ရင့္ေရာ္ၿခင္းသေဘာ။
၄။အနိစၥတာ = ရုပ္တို႕၏ ပ်က္စီးၿခင္း သေဘာတို႕ၿဖစ္ၾကသည္။
ေဖာ္ၿပပါရုပ္ ၁၀-ပါးကို အနိပၹႏၷရုပ္ဟုေခၚသည္။အနိပၹႏၷရုပ္ ၁၈-ပါး၊ အနိပၹႏၷရုပ္ ၁၀-ပါး
ေပါင္းရုပ္ ၂၈-ပါးၿဖစ္သည္။ထိုရုပ္ ၂၈-ပါးတြင္ မဟုဘုတ္ ၄-ပါးမွတပါး က်န္ ၂၄-ပါး
ေသာရုပ္တို႕သည္ မဟာဘုတ္ ၄-ပါးကို မွီ၍သာ ၿဖစ္ေသာေၾကာင့္ အမွီရုပ္(ဥပါဒါရုပ္)
ဟုေခၚသည္။
ရုပ္ နာမ္ သေဘာအဓိပၸါယ္
နာမ္၏သေဘာအဓိပၸါယ္
နာမ္မည္ေသာ တရားမ်ားမွာ စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ နိဗၺာန္တို႕ၿဖစ္ၾက၏။ထိုတရားမ်ားတြင္
စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္တို႕သည္ အာရံုသို႕ညႊတ္တတ္၍ အာရံုကိုယူတတ္သိတတ္ေသာေၾကာင့္
နာမည္ၾက၏။နိဗၺာန္မွာမူ အာရံုၿပဳတတ္ေသာ တရားတို႕ကို မိမိသို႕ ညြတ္ေစတတ္္ေသာေၾကာင့္
နာမ္ မည္၏။
ရုပ္၏သေဘာအဓိပၸါယ္
အေအးအပူစေသာ ဆန္႕က်င္ဘက္အေၾကာင္းတို႕ေၾကာင့္ေၿပာင္းလဲေဖာက္ၿပန္သည့္ သေဘာ
မ်ားကိုရုပ္ဟုေခၚသည္။
ေဖာက္ၿပန္သည္ဆိုရာမွာ ေရွ႕ရုပ္အစဥ္ႏွင့္ မတူေသာေနာက္ရုပ္အစဥ္တစ္မ်ိဳးၿဖစ္ေပး ေၿပာင္းလဲ
သြားၿခင္းၿဖစ္သည္။
ထုိရုပ္မ်ားမွာ ေဖာ္ၿပခဲ့သည့္အတိုင္း ၂၈-ပါးရွိသည္။
ရုပ္ ၂၈ ပါးကိုေဝဖန္ျခင္း
ရူပဝိဘာဂ
*ရုပ္၂၈ပါးတို႔သည္ အေလာဘအစရွိေသာ သမၼယုတ္ဟိတ္မရွိသည္၏အျဖစ္ေႀကာင္း
အေဟတုကလည္းမည္၏။
*ရုပ္၂၈ပါးတိုိ႔သည္ ကံ စိတ္ ဥတု အဟာရ တည္းဟူေသာ အေႀကာင္းတရားေလးပါးတို႔ႏွင့္
တကြျဖစ္ေသာေႀကာင္း သပၸစၥယလည္းမည္၏
*ရုပ္၂၈ပါးတို႔သည္ အာသေဝါတရားေလးပါးတို႔၏အာရုံျဖစ္ေသာေႀကာင္း သာသဝလည္းမည္၏။
*ရုပ္၂၈ပါးတို႔သည္ ကံ စိတ္ ဥတု အဟာရတည္းဟူေသာ
အေႀကာင္းတရားေလးပါးတို႔ ေပါင္း၍ ျပဳျပင္အပ္ေသာေႀကာင္း သခၤတမည္၏။
*ရုပ္၂၈ပါးတို႔သည္ ဥပါဒါန္၏
သခၤါရေလာက၌အက်ဳံးဝင္သည္၏အျဖစ္ေႀကာင္း ေလာကီယလည္းမညမ၏။
*ရုပ္၂၈ပါးတို႔သည္ ကာမတဏွာ၏က်င္လည္ရာျဖစ္ေသာေႀကာင္း ကာမာဝစရလည္းမည္၏။
*ရုပ္၂၈ပါးတို႔သည္ အာရုံကိုမယူတတ္သည္၏အျဖစ္ေႀကာင္း အနာရမၼဏလည္းမည္၏။
*ရုပ္၂၈ပါးတို႔သည္ တဒဂၤပဟာန္ ဝိကၡမ ၻနပဟာန္ သမုေစၧဒပဟာန္ တို႔၏ အစြမ္းအားျဖင့္
မပယ္အပ္သည္၏အျဖစ္ေႀကာင္း အပၸဟာတဗၺလည္းမည္၏။
*ပသာဒရုပ္၅ပါးသည္ အဇၩတိၲကရုပ္မည္၏ ႀကြင္းေသာရုပ္၂၅ပါးသည္ ဗာဟိ႐ုပ္မည္၏။
*ပသာဒရုပ၅ပါး ဟဒယရုပ္၁ပါးသည္ ဝတၳဳရုပ္မည္၏ ႀကြင္းေသာရုပ္ ၂၂ပါးသည္
အဝတၳဳမည္၏။
*ပသာဒရုပ္၅ပါး ဝိညတ္ရုပ္ ၂ပါးသည္ ဒြါ႐ရုပ္မည္၏ ႀကြင္းေသာရုပ္၂၁ပါးသည္္
အဒြါ႐ုပ္မည္၏။
*ပသာဒရုပ္၅ပါး ဘာဝရုပ္၂ပါး ဇိဝိတရုပ္၁ပါး သည္ဣျႏၵိယရုပ္မည္၏  ႀကြင္းေသာရုပ္၂၀သည္
အနိျႏၵိယရုပ္မည္၏
*ပသာဒရုပ္၅ပါး ဝိသယရုပ္၇ပါး တို႔သည္ ႀသဠာရိကရုပ္လည္းမည္၏
သႏၲိေကရုပ္လည္းမည္၏ သပၸဋိကရုပ္လည္းမည္၏ ႀကြင္းေသာ ၁၆ပါးေသာရုပ္သည္ သုခုမရုပ္
ဒူေရရုပ္ အပၸဋိကရုပ္တို႔မည္၏။
*ကမၼဇ၁၈ပါးသည္ ဥပါဒိႏၷရုပ္မည္၏ ထိုမွတစ္ပါးေသာ တိဇရုပ္သည္ မႏုပါဒိႏၷရုပ္မည္၏။
*ရူပါယတနိသည္ သနဒႆ နရုပ္မည္၏ ထိုမွႀကြင္းေသာ၂၇ပါးေသာရုပ္သည္ အနိဒႆ
နရုပ္မည္၏
*ပသာဒရုပ္၅ပါးသည္ ေဂါစရဂၢါဟိကရုပ္ ႀကြင္းေသာရုပ္ ၂၃ပါးသည္ အေဂါစရဂၢါဟိကရုပ္မည္၏
*မဟာဘုတ္၄ပါး ဝဏၰ ဂႏၵ ရသ ႀသဇါ တည္းဟူေသာ ၈ပါးေသာရုပ္သည္ အဝိနိေဘာဂရုပ္မည္၏
ႀကြင္းေသာ၂၀ေသာရုပ္သည္ ဝိနိေဘာဂရုပ္မည္၏။